ΥΡΜΙΝΗ - ΚΟΥΝΟΥΠΕΛΙ

Κατά τη μυθολογία την πόλη Υρμίνη την έχτισε ο Άκτορας, γιός του Φόρβαντα, εγγονός του Λαπίθη και αδελφός του βασιλιά Αυγεία, προς τιμήν της μητέρας του Υρμίνης. Η Υρμίνη είναι πόλη προομηρική, τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης ζωής πηγαίνουν πίσω στην Παλαιολιθική και Νεολιθική εποχή. Αργότερα στα Μυκηναϊκά χρόνια, εγκαθίσταται εκεί ένας ηγεμόνας με μεγάλη δύναμη και χτίζει τείχος για να προστατεύσει την οικία του.

Σε απόσταση 9 χλμ Β.Δ από την Βάρδα στην περιοχή όπου σήμερα ονομάζεται Κουνουπέλι, υπάρχουν δύο μικροί λόφοι ύψους 50 και 80 μέτρων αντίστοιχα. Κατά την αρχαιότητα ήταν νησιά, που προϋπήρχαν της πεδιάδας η οποία δημιουργήθηκε με τις προσχώσεις από την άμμο της θάλασσας, αλλά και από την αμμώδη λίμνη Λάμια ( λέγεται Λάμια γιατί ο λαός προσωποποιούσε τα φθοροποιά πνεύματα της ελονοσίας), η οποία κατά τους θερινούς μήνες αποξηραίνεται τους δε χειμερινούς προσχωρούσε μέχρι την θάλασσα, σχηματίζοντας έτσι τον Κυλλήνιο κόλπο. Στον έναν από τους δύο λόφους υπάρχουν κατάλοιπα Φραγκικού τείχους, το οποίο ήταν χτισμένο με πέτρες χωρίς λάσπη, και χρησιμοποιείτο για την διαμονή της φρουράς του Διοικητού της περιοχής. Στον δεύτερο λόφο υπήρχε χριστιανικός ναός ο οποίος ήταν πολυτελέστατος και αυτό το μαρτυρούν οι μεγάλες μαρμάρινες πλάκες με βυζαντινά ανάγλυφα. Δυστυχώς μετά την εγκατάσταση των γερμανικών στρατευμάτων στην περιοχή, καταστράφηκαν από τις διάφορες εδαφικές αναμορφώσεις που έκαναν.

Βορειότερα του ναού αυτού υπήρχε οικοδόμημα, που κατά τον Πουκεβιλ το έτος 1815 ήταν ο ναός του Αγίου Πέτρου ανατολικότερα δε του ναού αυτού υπάρχει ναός αφιερωμένος ει την μνήμη του Αγίου Νικολάου. Στο ναό αυτό υπάρχει και η εικόνα του Αγίου που η παράδοση θέλει να την έχει αφιερώσει ναυαγός από τα χρόνια της δουλείας. Στην κορυφή του λόφου υπάρχει μέχρι και σήμερα τετραγωνικός πύργος ο οποίος δεν έχει πόρτες, πιθανόν η είσοδος σε αυτόν να εγίνετο από παρακείμενο πυργίσκο με κινητή γέφυρα η με μεταφερόμενες ξύλινες κλίμακες. Σημαντικότερο σημείο των δύο λόφων είναι μία σειρά θεμελίων πελασγικού τείχους «εκ’ λίθων του αυτού πετρώματος λαξευτών κατά το σχέδιο των άλλων πελασγικών η πολυγωνικών λεγομένων τειχών».

Η σειρά αυτή βρίσκεται μεταξύ της κορυφής του πύργου και του ναού του Αγίου Πέτρου. Το τείχος αυτό είναι το μόνο ασφαλές δείγμα αρχαίου συνοικισμού στην περιοχή των λόφων, αλλά και το μοναδικό σε όλη την Ηλεία αρχαιότατων γνωστόν έργο τέχνης, λείψανο μιας προομηρικής ακροπόλεως. Επίσης πλησίον των λόφων ευρίσκοντο θεμέλια πολυάριθμων οικημάτων «ασβεστόκτιστων και μη».

Μπορεί ο σεισμός της 8ης Ιουνίου να δημιούργησε σοβαρές πληγές στο κοινωνικό σώμα της Ηλείας, όμως έδρασε θετικά στα λουτρά της Υρμίνης στο Κουνουπέλι.

Τα συγκεκριμένα λουτρά ξύπνησαν μετά τον σεισμό της 8ης Ιουνίου, ενώ το αξιοσημείωτο είναι πως η ανάβλυση των νερών τους είχε σταματήσει με τον μεγάλο σεισμό του 1955.

Τα λουτρά Υρμίνης αποτελούν ένα σημαντικό μνημείο της περιοχής, με μια πλούσια δράση τις εποχές που λειτουργούσαν, καθώς τώρα βρίσκονται πλήρως εγκαταλειμμένα. Οι κτιριακές τους εγκαταστάσεις είναι όχι μόνο παραμελημένες αλλά και επικίνδυνες εφόσον τα σίδερα εξέχουν από τους σοβάδες στους τοίχους και στο ταβάνι.

Οι ασβεστολιθικοί όγκοι συνδέουν το οικοσύστημα με τις πηγές του ιαματικού νερού και όλα μαζί αυτά και πολλά αλλά προσδίδουν στον βιότοπο ένα σύνολο για πολλές δυνατότητες αξιοποίησης.

Κατά την μυθολογία την Υρμίνη έχτισε ο Άκτορας, γιος του Φόρβαντα, εγγονός του Λαπίθου και αδελφός του βασιλιά Λυγεία, γνωστού στην μυθολογία από τους άθλους του Ηρακλή, προς τιμή της μητέρας του Υρμίνας. Στην αρχαιότητα η Υρμίνη αποτελούσε δικό της διοικητικό διαμέρισμα, κάτι σαν πόλη-κράτος, πριν ενωθεί με το κράτος των Επειών. Ο Όμηρος στην Ιλιάδα (Β. σ. 15) αναφέρει πως η Ήλιδα κατοικούνταν όσο χρόνο έμεναν στην Υρμίνη, ενώ από αυτή την θάλασσα είχαν αποπλεύσει καράβια των Αχαιών για τον Τρωικό πόλεμο.

Μάλιστα, αρχαία πηγή αναφέρει πως η βασίλισσα των Επειών Υρμίνα για να θεραπεύσει μια σπάνια ασθένεια που είχε πήγαινε στα συγκεκριμένα λουτρά και έκανε το μπάνιο της εκεί.

Αναφορά κάνει και ο Στράβωνας στην Υρμίνη αλλά δεν είναι σίγουρο αν η πόλη στην εποχή του βρίσκονταν ακόμα στην ακμή της.

Οι ογκώδεις ακατέργαστες πέτρες που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης, από τους ερευνητές θεωρούνται ως κατάλοιπα πελασγικού τείχους της προομηρικής Υρμίνης. 

Το 1987 ομάδα από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και από το Εργαστήριο Οργανικής Χημικής, Τεχνολογίας και Περιβάλλοντος, με υπεύθυνο τον καθηγητή Γ. Βαλκανά, έκανε επιτόπια έρευνα για την αξιοποίηση και την αντιμετώπιση των προβλημάτων των ιαματικών πηγών της περιοχής.

Μεγάλης σπουδαιότητας είναι και το σπήλαιο που βρίσκεται στα λουτρά, η είσοδος του οποίου βρίσκεται μερικά μέτρα από την θάλασσα και τα ιαματικά νερά της πηγής αναβλύζουν από εκεί.

Η υψομετρική διαφορά του σπηλαίου δεν βρίσκεται παραπάνω από 1,5 μέτρο από την επιφάνεια της θάλασσας.

Το σπήλαιο αν και γνωστό από την αρχαιότητα για τις θεραπευτικές του ιδιότητες στα βαθύτερα σημεία του παραμένει εντελώς άγνωστο. Περνώντας σκυφτά την είσοδο θα βρεθείς στον πρώτο θάλαμο του σπηλαίου που έχει μήκος 16 μέτρα και πλάκα από 70 εκατοστά στην αρχή μέχρι 4 μέτρα στο τέλος, ενώ το βάθος του νερού είναι από 15 με 30 εκατοστά.