Τα Λεχαινά βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα του νομού Ηλείας. Στο κέντρο του δυτικού μέρους του ηλειακού κάμπου, βόρεια του Πηνειού. Στη μέση σχεδόν του εθνικού οδικού δικτύου Πάτρας Πύργου. Περίπου 50 χλμ. από την Πάτρα και 40 χλμ. από τον Πύργο. (Χάρτης νομού Ηλείας & Λεχαινών).
Από τις πιο πλούσιες κωμοπόλεις του νομού, χτισμένη σε εύφορη περιοχή. Έχει 3837 κατοίκους και είναι πατρίδα του Ανδρέα Καρκαβίτσα.
Αξιοθέατα αποτελούν:
- Το σπίτι του Ανδρέα Καρκαβίτσα, κοντά στην αγορά και η προτομή του, στην πλατεία του Αγίου Δημητρίου.
- Η εκκλησία του Αγίου Αθανασίου, στην παραλία του Αγίου Παντελεήμονα.
- Η λίμνη Κοτύχι, 5 χλμ 8.
Συνορεύει με τα Δημοτικά Διαμερίσματα Βουπρασίας Ανδραβίδας Τραγανού ενώ βρέχεται από το ιόνιο πέλαγος. Το κλίμα που επικρατεί στα Λεχαινά είναι ήπιο, υποτροπικό μεσογειακό κλίμα με ψηλό δείκτη υγρασίας και άφθονες βροχοπτώσεις. Κάτι που παίζει σημαντικό ρόλο στην οικονομία της περιοχής μια και επηρεάζει τη χλωρίδα και την πανίδα. Η περιοχή είναι κατεξοχήν αγροτική με αρκετά πλούσια βλάστηση αλλά και κτηνοτροφία. Πλούσια επίσης είναι και στα υδρόβια πτηνά και ζώα που μπορεί να παρατηρήσει κανείς είτε ως απλός επισκέπτης είτε και ως κυνηγός. Χάρης το εύφορο κλίμα με τα πολλά νερά και μέσα στα όρια του δήμου Λεχαινών βρίσκεται και η λιμνοθάλασσα ΚΟΤΥΧΙΟΥ.
Πόλη - Διαμερίσματα
ΛΕΧΑΙΝΑ
Το Δημοτικό Διαμέρισμα Δ.δ. Λεχαινών έχει πληθυσμό 3.837 κατοίκους και περιλαμβάνει τα Λεχαινά(3.541 κάτοικοι),που είναι η έδρα του Δήμου, τους Αγίους Θεοδώρους(175 κάτοικοι),τον Άγιο Παντελεήμωνα και τον Καταρράχι(52 κάτοικοι).
ΑΓΙΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ
Το Τοπικό Διαμέρισμα Αγίιου Χαραλάμπους της πρώην κοινότητας Μελίσσης έχει πληθυσμό 93 κατοίκους και περιλαμβάνει τον Άγιο Χαράλαμπο(93 κάτοικοι).
ΑΡΕΤΗ
Το Τοπικό Διαμέρισμα Αρετής έχει πληθυσμό 499 κατοίκους και περιλαμβάνει την Αρετή(499 κάτοικοι).
ΜΕΛΙΣΣΑ
Το Τοπικό Διαμέρισμα Μελίσσα έχει πληθυσμό 328 κατοίκους και περιλαμβάνει την Μελλίσα(328 κάτοικοι).
ΜΠΟΡΣΙΟΝ
Το Δημοτικό Διαμέρισμα Μπόρσιον έχει πληθυσμό 381 κατοίκους και περιλαμβάνει το Μπόρσιον(381 κάτοικοι).
ΜΥΡΣΙΝΗ
Το Τοπικό Διαμέρισμα Μυρσίνης έχει πληθυσμό 1.196 κατοίκους .Η Μυρσίνη είναι παραθαλάσσιο χωριό της Ηλείας, πρώην ανεξάρτητη κοινότητα και σήμερα δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Λεχαινών. Είναι χτισμένο στον κάμπο των Λεχαινών , στην θέση της αρχαίας Μύρσινας από όπου προέρχεται και η σημερινή ονομασία . Το προηγούμενο όνομα του χωριού ήταν Σουλεϊμαναγα και το είχε πάρει κατά την τουρκοκρατία όταν ανήκε στο βιαλέτι της Γαστούνης από τον Σουλειμάν αγά αφέντη του βιαλετιού
Ιστορικά -Ίδρυση
Με το Βασιλικό Διάταγμα της 8ης Απριλίου 1835, σχηματίστηκε ο Δήμος Μυρτουντίων, ως δήμος της επαρχίας Ηλείας με πληθυσμό 2.580 κατοίκους. Έδρα ορίστηκε η Μυρτουντία, τα σημερινά Λεχαινά. Ο δημότης ονομάστηκε Μυρτούντιος (Λεχαινίτης). Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Μύρσινος, η οποία κατά την εποχή του Στράβωνα ονομαζόταν Μυρτούντιον.
Το Βασιλικό Διάταγμα της 27ης Δεκεμβρίου 1873, μετέφερε την έδρα του Δήμου από τα Λεχαινά στην Ανδραβίδα. Η μεταφορά έγινε γιατί είχε απλωθεί επιδημία ευλογιάς, ενώ ταυτόχρονα ενεργούνταν δημοτικές εκλογές. Μέχρι πέρατος των εκλογών μεταφέρθηκε και η έδρα από τα Λεχαινά.
Η Μάχη των Λεχαινών
Στις 11 Ιουλίου 1825, βγήκαν από την Πάτρα εφτακόσιοι Τούρκοι καβαλλαραίοι, που τους ακολουθούσαν δυο χιλιάδες πεζοί, και βάδισαν προς τον κάμπο της Ηλείας. Στις 12 Ιουλίου μπήκαν στα Λεχαινά και αιχμαλώτισαν σαράντα τρεις από τους αμάχους.
Όταν το έμαθε ο Γιώργης Σισίνης (προύχοντας της Γαστούνης, πεθ. 1831) έστειλε το γιο του Χρύσανθο (αγωνιστής από τη Γαστούνη, ο μεγαλύτερος γιος του προύχοντα Γεώργη Σισίνη, πεθ. 1845) με λίγους ντόπιους αρματωμένους και τριάντα Σουλιώτες για ν' αποδιώξουν τους εχθρούς. Μα όταν έφτασαν οι Έλληνες αυτοί στα Λεχαινά και είδαν το πλήθος των εχθρών, έφυγαν οι περισσότεροι.
Έμειναν μόνο οι Σουλιώτες και τριάντα από τους Ηλείους με τους γιους του Σισίνη. Πολέμησαν οι λίγοι αυτοί που έμειναν με τους Τούρκους καβαλλαραίους, από τόσο κοντά, που μονάχα οι μπιστολιές και τα γιαταγιάνα δούλευαν. Βοήθεια στα λίγα εκείνα παλικάρια ξεκίνησε να πάει και ο Κώστας Μπότσαρης με διακόσιους Σουλιώτες, αλλά δεν πρόλαβε τη μάχη, γιατί στο μεταξύ έφυγαν οι Τούρκοι καβαλλαραίοι, παίρνοντας μαζί τους και τους άμαχους που είχαν πιάσει προηγούμενα.
Στη μάχη εκείνη των Λεχαινών σκοτώθηκαν δεκατρείς Έλληνες και πενήντα Τούρκοι.
(Βλ. 'Λεξικό της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821', Χρ. Στασινόπουλου, τ. Β', Εκδόσεις Λεβεντιά, Αθήνα 1971).
Ο Ανδρέας Καρκαβίτσας
Στα Λεχαινά της Ηλείας γεννήθηκε το 1866 ο Έλληνας συγγραφέας Ανδρέας Καρκαβίτσας, που πέθανε στο Μαρούσι Αττικής από φυματίωση το 1922. Το σπίτι του Καρκαβίτσα στα Λεχαινά, κοντά στην αγορά, υπάρχει μέχρι σήμερα και είναι αξιοθέατο της πόλης. Προτομή του Καρκαβίτσα υπάρχει στην πλατεία Αγίου Δημητρίου, όπου και ο ομώνυμος καθεδρικός ναός της πόλης.
Η πλοκή του έργου του 'Λυγερή' εκτυλίσσεται στα Λεχαινά - μια ζωηρή εικόνα της ζωής στη μικρή και ανεξέλικτη κοινωνία μιας ελληνικής επαρχίας. Τα ήθη, τα έθιμα, οι συνήθειες και οι παραδόσεις της ελληνικής επαρχίας.
Ανάμεσα στις πολλές άλλες προσωπικότητες της τοπικής κοινωνίας των Λεχαινών, που έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης από τους συμπολίτες του, ήταν και ο Δημήτριος Ιωάννου Σφήκας (1870 - 1947), Δημοδιδάσκαλος και επί πολλά χρόνια Διευθυντής στα Δημοτικά Σχολεία Αρρένων των Λεχαινών. Πέθανε στα Λεχαινά σε ηλικία 77 ετών και τάφηκε στο κοιμητήριο της πόλης.
ΙΣΤΟΡΙΑ και ονομασία των ΛΕΧΑΙΝΩΝ
Η ιστορική παρουσία των Λεχαινών, σύμφωνα με καταγεγραμμένα ιστορικά γεγονότα, παρουσιάζεται τουλάχιστον από την εποχή της Φραγκοκρατίας.
Σε ένα πωλητήριο έγγραφο του 1324 αναφέρεται ότι παραχωρήθηκε μεταξύ άλλων το τιμάριο LECHINA από τον JEAN D' ANJOU CONTE DE GRAVINA (πρίγκιπα Ιωάννη ντε Γραβίνα) Φράγκο αφέντη του Μωριά, στους Φλωρεντιανούς τραπεζίτες Ατζαγιόλι.Ο Γκραβίνα όπως αναφέρεται είχε κατέβει από την Νεάπολη στη Γλαρέντζα με στρατό προκειμένου να ανακόψει την πολεμική δραστηριότητα του δεσποτάτου του Μυστρά.Αποτέλεσμα όμως ήταν να μπλέξει σε πολέμους να καταχρεωθεί και να επιστρέψει απογοητευμένος στην πατρίδα του, αφήνοντας τους δανειστές του Ατζαγιώτες τιμαριούχους της περιοχής των Λεχαινών. Έτσι βγαίνει και το συμπέρασμα ότι από τα παραπάνω πρέπει να πήραν τα Λεχαινά την ονομασία τους.
ΤΑ ΛΕΧΑΙΝΑ ΑΠΟ ΤΟ 1470 ΚΑΙ ΥΣΤΕΡΑ
Το 1470 η Ηλεία υποτάσσεται στους Τούρκους ενώ το 1687 οι Βενετοί επανέρχονται και ακολουθεί μια περίοδος ευημερίας. Η κοινωνική οργάνωση του ντόπιου πληθυσμού με βασικό πυρήνα την διευρυμένη οικογένεια και το θρησκευτικό παράγοντα συνετέλεσε στην ενότητα των κατοίκων της περιοχής και στη διατήρηση της Εθνικής ταυτότητας, καθώς επίσης και σε κάποια αυτονομία.
Ειδικότερα για την περιοχή των Λεχαινών έχουμε γραπτά ιστορικά στοιχεία από το 1780 έως και το 1870. Βρέθηκε και σώζεται μέχρι σήμερα . Επινόηση κάποιων προγόνων μας να καταγράψουν γεγονότα της εποχής, ένα είδος ημερολογίου θα μπορούσαμε να πούμε με πολλές πληροφορίες γύρω από την κοινωνική ζωή, την οικονομία, τον πληθυσμό, την εκκλησιαστική περιουσία, τα ήθη και έθιμα και ιστορικά θέματα τα οποία αφορούσαν τα Λεχαινά. Έτσι φαίνεται ότι τα Λεχαινά αποτελούνταν από 750 περίπου κατοίκους, εκ των οποίων λίγοι ήταν Τούρκοι, και σχεδόν ΄όλοι ήταν ιδιοκτήτες γης. 'Όπως φαίνεται τα Λεχαινά ήταν κεφαλοχώρι ενώ κάποιος Τούρκος Αγάς είχε μάλλον αστυνομικά καθήκοντα. Παράλληλα αυτοί που αποφάσιζαν για διάφορα σημαντικά θέματα των Λεχαινών ήταν οι δημογέροντες.
Ακόμα εμφανίζονται και ονόματα Λεχαινιτών, που υπάρχουν μέχρι και σήμερα στην κοινωνία των Λεχαινών, που πολέμησαν σε διάφορα τότε στρατεύματα. Όπως αυτό του Κολοκοτρώνη με Λεχαινίτες όπως Χατζηγιάννης, Ζαροκανέλλος, Κλοκανάς, Σισίνης.
Η κεντρική εκκλησία τότε ήταν η Παναγία με δύο μικρότερες τον Άγιο Δημήτριο και την Αγία Τριάδα, εκκλησίες που υπάρχουν μέχρι και σήμερα, ενώ ήταν και έδρα αρχιερατικού επιτρόπου του Αγίου Παλακών Πατρών. Σύμφωνα με τα χρυσά και ασημένια αφιερώματα στην Παναγία οι κάτοικοι πρέπει να ήταν σχετικά εύρωστοι οικονομικά. Στο χωριό υπήρχε ταβέρνα καθώς επίσης και λαϊκό ψευτογραμματιζούμενο καλλιτέχνη, ποιητή, εικονογράφο κάτι που δηλώνει ότι ο Τουρκικός ζυγός ήταν ιδιαίτερα χαλαρός. Στη συνέχεια και με την απελευθέρωση τα Λεχαινά παίρνουν το δικό τους δρόμο.
Ε.Λ.Τ.Α. ΛΕΧΑΙΝΩΝ 1857
Σημαντικό κομμάτι για την ιστορία των Λεχαινών αλλά και τον ρόλο που είχαν σαν κομβικό σημείο για την υπόλοιπη περιοχή είναι και τα στοιχεία που υπάρχουν για την χρονολογία που ιδρύθηκε το ταχυδρομίο στα Λεχαινά.Σύμφωνα με στοιχεία που έχει στο αρχείο του ο Λεχαινίτης συλλέκτης Αλέξιος Καραμπέλης το ταχυδρομείο ιδρύθηκε το 1857 και είναι το δέκατο στη σειρά από όσα πρωτολειτούργησαν στην Ελλάδα. Έτσι μπορεί να καταλάβει κανείς το σημαντικό ρόλο που έπαιζε η πόλη των Λεχαινών την εποχή εκείνη για την ερύτερη περιοχή του κάμπου.
ΙΣΤΟΡΙΑ – ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΧΟΡΟΥ - ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ
Οι γιαννήτσαροι ή Μπούλες όπως τους λένε είναι μια παρέα από έντεκα άνδρες.Αυτοί οι έντεκα χωρίζονται σε εφτά γεννήτσαρους δύο Μπούλες και δύο γέρους ανδρόγυνο. Ο αρχηγός της παρέας λέγεται γεννήτσαρης.Τα δύο πρωτοπαλήκαρα είναι ο πρωτόγκοτσης και ο δευτερόγκοτσης και σωματοφύλακές του οι τέσσερις γκότσηδες. Τέλος στην συνοδεία του είναι και οι δύο Μπούλες απαραίτητη ακόλουθει της όλης παρέας είναι οι γέροι.
Η παρέα την ώρα του χορού είναι αραδιασμένη με τάξη. Στη μέση πάει ο γεννήτσαρσς με το Κιλούμι του δεξιά ο πρωτόγκοτσης και αριστερά του ο δευτερόγκοτσης. Μπρός και πίσω του από μια Μπούλα και στις τέσσερις γωνίες οι άλλοι τέσσεις γκοτσάδες.Ενώ οι γέροι δεν έχουν συγκεκριμένη θέση παρά τριγυρίζουν την ώρα του χορού και εμποδίζουν τους ζωηρούς ή τα μικρά παιδιά που πειράζουν τους χορευτές.
Ο Γιανίτσαρης σαν αρχηγός είναι εκείνος που διευθήνειτην παρέα. Δίνει το πρόσταγμα της αρχής και του τέλους του χορού. Το Κιλούμι είναι χαρακτηρηστικό σύμβολο του αξιώματός του και το κρατάει πάντα ψηλά την ώρα του χορού, δίνοντας το σύνθημα της έναρξης και τέλους του χορού, της φούρλας και της αλλαγής του σκοπού που παίζουν οι γύφτοι μουσικοί. Γι αυτό και ο γιανίτσαρης πρέπει να είναι ο πιο επιβλητικός σε εμφάνιση, αλλά και πολύ καλώς γνώστης του χορού.
ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ ΓΙΑΝΙΤΣΑΡΩΝ
Ο πιο λαμπρά ντυμένος είναι ο Γιανίτσαρης μια και αυτός είναι ο αρχηγός. Οι υπόλοιλποι εφτά άνδρες είναι φουστανελοφόροι.
"Πλούσια και πολύπλοξη η χιονάτη φουστανέλλα, ώστε στη κάθε φούρλα του χορού ν΄ απλώνει γύρω τους σαν φωτεινός κύκλος".
Ακόμα στη μέση έχουν ένα μακρύ ζωνάρι και από πάνω το σελάχι. Από την αριστερή πλευρά σκορπάνε πλούσια τα κρόσια της άκρης του ζωναριού ενώ δεξιά κρέμεται μεταξωτό φανταχτερό Καλαματιανό μαντήλι. Ενώ μερικές φορές μέσα στο σελάχι βάζουν και καμιά ‘’διμούτσουνη’’ μπιστόλα, μαζί με το απαραίτητο πάντα μαχαίρι, πού όταν χορευούν το κρατούν στο χέρι.
Στο κορμί φορούν άσπρο πουκάμισο, και από πάνω βελούδινο μειτανογελέκο.Στο κεφάλι έχουν βαθυκόκκινο φέσι τσακισμένο προς τ’ αριστερά όπου απλώνεται στους ώμους η μαύρη και γιαλιστερή φούντα. Κάτω από τη φουστανέλλα ίσα ίσα που διακρίνεται το δίμιτο σωπάνι, ενώ στις άνζτες ολόασπρες κάλτσες με καλτσοδέτες πολυκέντητες περίγυρα. Στο πόδι φοράνε τα τσαρούχια.